“Hãy đánh giá một người đàn ông dựa trên cách anh ta đặt câu hỏi, chứ không phải cách anh ta trả lời” là câu nói nổi tiếng của triết gia Pháp Voltaire. Tuy nhiên, có một người đã chán công việc tại NASA và lập một trang web chỉ để trả lời các câu hỏi, không phải các câu hỏi thông thường, mà là các câu hỏi quái chiêu hay có thể ngu ngốc (hay trông có vẻ như thế).

Randall Munroe sinh năm 1984, sau khi tốt nghiệp đại học đã làm việc ở bộ phận robotic của NASA nhưng anh đã nghỉ việc chỉ sau 6 tháng vì cảm thấy công việc nhàm chán và cũng muốn theo đuổi niềm đam mê vẽ truyện tranh. Trang web truyện tranh (comic) XKCD.COM ra đời mà các bài viết là các câu chuyện về các vấn đề toán học, vật lý, máy tính và nhiều thứ khác được thể hiện bởi các nhân vật hình que. Các câu chuyện gần gũi cuộc sống nhưng cũng không phải dễ hiểu vì sự ngắn gọn, cô đọng của nó, ví dụ:

Grownups

Chính vì tính khó hiểu của nó nên đã có hẳn một trang web là explainxkcd.com được lập ra chỉ để giải thích, như chính tên miền của nó, các bức tranh từ XKCD. Hình ảnh trên có tiêu đề Grownups và bạn có thể xem diễn giải về nó tại https://www.explainxkcd.com/wiki/index.php/150:_Grownups

Bên cạnh các câu chuyện của nhân vật hình que, trang XKCD còn có một chuyên mục gọi là What if? được Randall Munroe lập ra chỉ để trả lời các câu hỏi “kỳ quặc” – thường về Vật lý, toán học – của độc giả gửi đến. Có thể triết gia Voltaire đánh giá người khác qua câu hỏi nhưng với Munroe thì trả lời các câu hỏi luôn mang lại một cảm giác hứng thú vì “cố gắng trả lời các câu hỏi, thường là kỳ quặc hay có thể ngu ngốc, sẽ dẫn tới những nơi thú vị và học được nhiều thứ khác”.

Cuốn sách What if (tạm dịch: Nếu thì?) là tập hợp các câu hỏi và trả lời của Munroe trên chuyên mục What if?. Tôi đọc bản tiếng Việt kết hợp với đọc bản gốc từ What if? vì nếu đọc tiếng Anh thì chưa đủ trình mà chỉ đọc bản tiếng Việt thì nhiều lúc thấy bất an – vì thỉnh thoảng dịch giả cũng nhầm mà.

Từ việc trân trọng và sẵn sàng trả lời các câu hỏi, dù cho có ngu ngốc, phi lý hay kỳ quặc, cũng chính là một cách khích lệ người khác hãy đặt ra thật nhiều câu hỏi và nhiều câu hỏi có thể phi lý thời điểm hiện tại nhưng có thể thực tế trong tương lai. Chính thái độ trân trọng mọi câu hỏi và sẵn sàng học hỏi của Randal Munroe đã phản ánh giá trị con người anh và tên của anh được đặt cho một thiên thạch (4942 Munroe) và trang XKCD được tạp chí Wired xếp vào một trong những thứ gây ảnh hưởng lớn bên cạnh các nhân vật Steve Jobs, Bill Gates, WikiLeaks, v.v.