Sáng nay tôi đọc “Zarathustra’s Prologue”, lời mở đầu tác phẩm Thus Spake Zarathustra (bản dịch tiếng Việt là Zarathustra đã nói như thế) của triết gia Đức Friedrich Nietzsche. Một kẻ ba mươi tuổi tên Zarathustra , ở ẩn mười năm, chào mặt trời rồi quyết định “đi xuống” khỏi núi vì chiếc cốc khôn ngoan đã tràn và cần rót cho đời. Trên đường, anh gặp một vị thánh giữa rừng—người bảo hãy tránh loài người và nếu cho thì chỉ “bố thí”. Zarathustra đáp: “Tôi không nghèo đến mức chỉ cho bố thí,” rồi đi tiếp, tự nhủ vị thánh ấy chưa hay rằng “Chúa đã chết”. Anh bước vào quảng trường, nói về Siêu nhân—con người trung thành với mặt đất, biết vượt lên chính mình—và cảnh báo về Con người Cuối cùng: mẫu người mê tiện nghi, sợ rủi ro, suốt ngày chớp mắt tự mãn, “chúng tôi đã tìm ra hạnh phúc”. Đám đông cười ầm và đòi xem diễn. Một nghệ sĩ đi dây rơi trước mắt họ; kẻ hề nhảy qua xác chết. Zarathustra quỳ xuống, phủ nhận địa ngục, hứa tự tay chôn cất người đã chọn nguy hiểm làm nghề. Bị xua đuổi, anh cõng xác đi qua đêm, ngủ trong rừng, rồi thức dậy với một hiểu biết mới: đừng thuyết giảng cho bầy đàn—hãy tìm bạn đồng hành, những người cùng sáng tạo. Khi đại bàng và con rắn bay đến như hai linh vật—kiêu hãnh và khôn ngoan—Zarathustra hiểu “đi xuống” không phải rơi rụng mà là dấn thân.
Tôi tự nhắc mình phải tôn trọng những người “đi trên dây” xung quanh: sinh viên chọn đề tài khó, đồng nghiệp thử cách dạy mới. Mỗi ngày làm một việc có rủi ro vừa phải nhưng có ích. Gửi bản nháp sớm hơn. Trình bày ý tưởng khi còn thô. Nhập dữ liệu thật dù chưa sạch hoàn toàn. Những việc nhỏ này giúp tôi giữ thói quen bước tiếp.
Tôi chọn tiếp tục “bước trên dây” như vậy. Không chờ đủ điều kiện. Không nói quá nhiều. Làm từng phần nhỏ nhưng đều đặn. Nếu có người cười, tôi coi đó là một phản hồi. Sửa, rồi bước tiếp. Chỉ cần còn bước, tôi biết mình chưa dừng lại ở “con người cuối cùng”. Và như thế là đủ cho hôm nay.
Trần Ngọc Minh 